• utworzono
  • zmodyfikowano 24-03-2013

Zbliża się 60 rocznica opisania struktury DNA, przełomowego odkrycia w biologii. Od tego czasu wiele się się wydarzyło, napisano wiele rzeczy bardzo mądrych i trochę (powiedzmy delikatnie) niezbyt, które nie przetrwały próby czasu.
nukleotyd

O odkryciach najmądrzejszych z pewnością napiszą inni, ja zajmę się koncepcjami z tej drugiej półki, hasło "primum non nocere" zobowiązuje.

Jedną z najbardziej chybionych (moim zdaniem) teorii w biologii i medycynie był pomysł zapobiegania chorobom i ich leczenia przy pomocy "antyoksydantów". Skąd wziął się ten pomysł - szczegółowo opisałem w tym  i tym wpisie, mówiąc w skrócie przyczynę wielu chorób upatruje się w "stresie oksydacyjnym" i destrukcyjnym działanu "wolnych rodników", zatem należy zapobiegać substancjami antyoksydacyjnymi i "zmiataczami" owych rodników.

Koncepcje teoretyczne i symulacje mają to do siebie, iż mogą być uproszczone i oderwane od rzeczywistości. Nie wnikając w aktualne spory przypomnę tylko 5 różnych symulacji głównodowodzącego w Wietnamie, gen. Westmorelanda z których jasno wynikało, że Viet Cong już właściwie przegrał. Z antyoksydantami w praktyce okazało się podobnie:

  • Wolne rodniki (Å›ciÅ›lej reaktywne formy tlenu - ROS i azotu) majÄ… znaczenie w wywoÅ‚ywaniu jak i w zapobieganiu i leczeniu chorób (np. tlenek azotu, mechanizm dziaÅ‚ania limfocytów NK).
  • Rzeczywisty wpÅ‚yw zewnÄ…trzpochodnych antyoksydantów jest dyskusyjny, gdyż komórka posiada wÅ‚asne mechanizmy regulacji równowagi oksydacyjno-redukcyjnej
  • Substancje o znaczeniu prozdrowotnym, które miaÅ‚y być antyoksydantami (na przykÅ‚ad flawonoidy) w rzeczywistoÅ›ci dziaÅ‚ajÄ… na zasadzie innych mechanizmów
  • Wiele zwyczajów ewidentnie sprzyjajÄ…cych zachowaniu zdrowia (na przykÅ‚ad dieta z zawartoÅ›ciÄ… wielonienasyconych kwasów tÅ‚uszczowych) sprzyja generowaniu "wolnych rodników" za to niektóre zachowania "szkodliwe" majÄ… dziaÅ‚anie antyoksydacyjne (na przykÅ‚ad katecholaminy wydzielane na skutek stresu)
  • Å»adne z dużych badaÅ„ z użyciem antyoksydantów nie wykazaÅ‚o pozytywnego wpÅ‚ywu na zachowanie zdrowia

Dlaczego o tym piszę, i to w kontekście DNA? Tak się złożyło, iż jeden z odkrywców struktury DNA, James Watson opublikował ważny, acz kontrowersyjny artykuł w czasopiśmie Open Biology. Pisze tam o wielu koncepcjach powstawania i leczenia raka, między innymi o antyoksydantach. Oto najważniejsze tezy:

  • Komórki wielu  nowotworów - szczególnie z mutacjami onkogenów RAS i MYC - posiadajÄ… wybitnie dużą wÅ‚asnÄ… aktywność antyoksydacyjnÄ…
  • Spora część metod leczenia raka łączy siÄ™ z generacjÄ… reaktywnych postaci tlenu (niezupeÅ‚nie prawidÅ‚owo utożsamianych w jÄ™zyku potocznym z "wolnymi rodnikami), dlatego nowotwory z wymienionymi mutacjami sÄ… trudne do leczenia
  • Badania naukowe powinny być skierowane na poszukiwanie leków obniżajÄ…cych aktywność antyoksydacyjnÄ… komórek nowotworowych

Tyle o leczeniu, a co z zapobieganiem chorobom nowotworowym przy pomocy antyoksydantów?

Watson formułuje tezę (jeszcze nie do końca udowodnioną), iż komórki macierzyste (prawidłowe jak i zmienione nowotworowo) prawdopodobnie mają niski poziom ROS z powodu dużej własnej aktywności antyoksydacyjnej. Ich komórki potomne tę aktywność mają mniejszą, stąd skuteczność wielu leków przeciwnowotworowych.

Usiłując podawać antyoksydanty w celach profilaktycznych prędzej możemy zaszkodzić niż pomóc, gdyż przeciwdziałamy naturalnym mechanizmom antynowotworowym. Być może wiele nowotworów nie mogłoby się rozwinąć, gdyby nie niedostateczna aktywność reaktywnych form tlenu.

Serwis Medscape przytacza wypowiedź Watsona, który uważa, iż jednym z najważniejszych jego osiągnięć od czasów odkrycia struktury DNA, są badania nad koncepcją uznającą przeciwutleniacze bardziej za przyczynę chorób nowotworowych niż środek zapobiegawczy.

ResearchBlogging.org
Watson, J. (2013). Oxidants, antioxidants and the current incurability of metastatic cancers Open Biology, 3 (1), 120144-120144 DOI: 10.1098/rsob.120144